Překladatelská soutěž 2025
Μεταφραστικός διαγωνισμός 2025
Na 9. února připadá Mezinárodní den řeckého jazyka věnovaný památce řeckého národního básníka Dionysia Solomose (8. dubna 1798 – 9. února 1857). ČSNS u příležitosti tohoto svátku vyhlásila překladatelskou soutěž určenou jak neogrecistům, studentům i absolventům, tak širší veřejnosti, tedy všem, kdo se zajímají o řecký jazyk a chtějí prověřit své překladatelské schopnosti.
Překladatelská soutěž 2025 je věnována prozaickému dílu spisovatele, grafika a překladatele KARLA ČÍŽKA (Karolos Tsizek, 1922−2013).
Karel Čížek se narodil v roce 1922 v italské Brescii, kam jeho rodiče, pocházející z Prachatic, odešli za prací.
V roce 1929 se rodina Čížkova natrvalo usadila v Soluni, kde Karel později vystudoval historii, archeologii a italskou filologii. Kromě češtiny, která byla jeho mateřštinou, italštiny a řečtiny, ovládal také francouzštinu a angličtinu. Po celý svůj život působil velmi skromně a nenápadně, přesto však byl od 40. let 20. st. až do své smrti významnou osobností duchovního života Soluně. Patřil do okruhu přátel spisovatele Nikose Gavriilise Pentzikise a básníka Dinose Christianopoulose. V Soluni působil jako grafik, malíř, učitel italštiny, překladatel a na sklonku života také jako básník a prozaik. V letech 1958–1983 byl uměleckým šéfredaktorem časopisu Diagonios a stejnojmenného nakladatelství, kde měl na starosti grafickou úpravu obálek i vnitřní úpravu knih a časopisů. Jeho překladatelská činnost byla rovněž spjata s časopisy Diagonios a Kochlias, ve kterých vydával své překlady především českých a slovenských spisovatelů. V posledních tvůrčích letech začal publikovat vlastní krátké básně a prózy v různých časopisech, přičemž se inspiroval zejména svým životem v Soluni a vývojem v bývalém Československu. Jeho básně vyšly v roce 2005 ve sbírce Στίχοι έρωτα και αγάπης, zatímco jeho povídky byly vydány r. 2013 pod názvem Η λιμνοθάλασσα της Γεωργικής Σχολής και άλλες αφηγήσεις.
Podle článku K. Tsivose.
TEXT K PŘEKLADU:
K překladu byla vybrána část první povídky ze sbírky Laguna Zemědělské školy a jiné příběhy (Η λιμνοθάλασσα της Γεωργικής Σχολής και άλλες αφηγήσεις, str. 9, 35−38, 40−41, 44−45, 46−49). Text naleznetete zde.
Sbírka Laguna Zemědělské školy a jiné příběhy poutavým způsobem vyjadřuje dvojí identitu Karla Čízka. V prvních povídkách se autor prostřednictvím vzpomínek vrací do meziválečné a okupované Soluně svého dětství a mládí – do multietnického, pestrobarevného města plného života. V dalších textech se zaměřuje například na klíčové události, které formovaly moderní české dějiny, jako byla sametová revoluce nebo atentát na Reinharda Heydricha, jeden z nejvýznamnějších evropských odbojových činů proti nacistům. Styl a vypravěčskou techniku Čížkových próz určuje pamět, jak individuální, tak kolektivní. Změny časové roviny, časté asociace a a odbočky z dějové linie vytvářejí fragmentární, plynulé a nesmírně poutavé vyprávění, které spojuje postupy moderní autobiografie, kroniky a eseje.
VÝSLEDKY SOUTĚŽE
Soutěže se zúčastnilo pět překladatelek. Komise se rozhodla ocenit tři vybrané překlady, které zaujaly svou kvalitou a zajímavými řešeními. Všechny tři překlady mají své přednosti, současně i některé menší nedostatky, jejich úroveň je však velmi dobrá a vzájemně srovnatelná. Oceněny budou překlady:
Kateřiny Holubové (absolventka bakalářského programu Mediteránní studia na FF MU) překlad
Persefoni Giannusis (studentka bakalářského programu Novořecký jazyk a literatura na FF MU) překlad
a Renáty Španové Mokošové (absolventka magisterského programu Novořecký jazyk a literatura na FF MU a doktorská studentka translatologie a klasické filologie na UK v Bratislavě) překlad
(Číslování překladů v pdf souborech neoznačuje jejich pořadí v soutěži, slouží jen pro identifikaci.)
Soutěžní porota: Kostas Tsivos, Simone Sumelidu, Nicole Votavová Sumelidisová
Vítězné překlady budou oceněny finanční odměnou. Cena bude předána na oficiálním vyhlášení v polovině února 2026 v souvislosti s oslavou Mezinárodního dne řeckého jazyka (přesné datum a pozvánka budou uveřejněny zde).
Za finanční podporu děkujeme honorárnímu konzulovi Řecka v Pardubicích, panu Sotiriosovi Zavalianisovi.
H 9η Φεβρουαρίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας αφιερωμένη στη μνήμη του εθνικού ποιητή Διονύσιου Σολωμού (8 Απριλίου 1798 – 9 Φεβρουαρίου 1857). Με την ευκαιρία αυτή η ΤΕΝΣ προκηρύττει μεταφραστικό διαγωνισμό για νεοελληνιστές, φοιτητές και απόφοιτους, καθώς και για το ευρύ κοινό, δηλ. όλους όσοι ενδιαφέρονται για την ελληνική γλώσσα και θέλουν να δοκιμάσουν τις μεταφραστικές τους ικανότητες.
Ο μεταφραστικός διαγωνισμός 2025 αφιερώνεται στον συγγραφέα, γραφίστα και μεταφραστή ΚΑΡΟΛΟ ΤΣΙΖΕΚ (1922−2013).
Ο Κάρολος Τσίζεκ, Τσέχος με καταγωγή από το Πράχατιτσε, γεννήθηκε το 1922 στην Μπρέσια της Ιταλίας, όπου οι γονείς του είχαν μεταναστεύσει για επαγγελματικούς λόγους. Το 1929 η οικογένεια Τσίζεκ εγκαταστάθηκε οριστικά στη Θεσσαλονίκη. Ο ίδιος φοίτησε στο Ιταλικό Σχολείο και στη συνέχεια στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπου πήρε πτυχίο ιστορίας-αρχαιολογίας και κατόπιν ιταλικής φιλολογίας. Εκτός από τα τσεχικά, που ήταν η μητρική του γλώσσα, έμαθε από μικρός ιταλικά, ελληνικά, γαλλικά και αργότερα αγγλικά. Καθ΄ όλη τη διάρκεια του βίου του παρέμεινε ιδιαίτερα συνεσταλμένος και αθόρυβος. Αναδείχτηκε όμως σε μια εμβληματική φυσιογνωμία της πνευματικής ζωής της Θεσσαλονίκης από τα χρόνια της Κατοχής μέχρι το θάνατό του. Εντάχθηκε στον κύκλο της παρέας του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη και του ποιητή Ντίνου Χριστιανόπουλου. Στο κοινό της Θεσσαλονίκης θα μείνει γνωστός ως γραφίστας, ζωγράφος, δάσκαλος των ιταλικών, μεταφραστής και προς τη δύση της ζωής του, επίσης ποιητής και πεζογράφος. Από το 1958 έως το 1983 ήταν ο καλλιτεχνικός υπεύθυνος του περιοδικού Διαγώνιος καθώς και του ομώνυμου εκδοτικού οίκου, όπου είχε την επιμέλεια των εξωφύλλων και της εσωτερικής διακόσμησης βιβλίων και περιοδικών. Το μεταφραστικό του έργο συνδέεται επίσης με το Διαγώνιο και τον Κοχλία, όπου παρουσίασε μεταφράσεις κυρίως από Τσέχους και Σλοβάκους ποιητές και λογοτέχνες. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του άρχισε να δημοσιεύει σε διάφορα περιοδικά μικρά ποιήματα καθώς και πεζογραφήματα τα οποία αντλούσαν κυρίως από τη ζωή του στη Θεσσαλονίκη και τις εξελίξεις στην πρώην Τσεχοσλοβακία. Τα μεν ποιήματά του εκδόθηκαν το 2005 στη συλλογή Στίχοι έρωτα και αγάπης, ενώ τα αφηγήματά του εκδόθηκαν το 2013 με τίτλο Η λιμνοθάλασσα της Γεωργικής Σχολής και άλλες αφηγήσεις από τις εκδόσεις Κίχλη.
Από το άρθρο του Κ. Τσίβου.
ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΡΟΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Προς μετάφραση επιλέξαμε αποσπάσματα από το πρώτο διήγημα της συλλογής Η λιμνοθάλασσα της Γεωργικής Σχολής και άλλες αφηγήσεις (σελ. 9, 35−38, 40−41, 44−45, 46−49). Το κείμενο θα βρείτε εδώ.
Η συλλογή Η λιμνοθάλασσα της Γεωργικής Σχολής και άλλες αφηγήσεις με γοητευτικό τρόπο εκφράζει τη διπλή ταυτότητα του Κ. Τσίζεκ. Στα πρώτα διηγήματα ο συγγραφέας μέσω αναμνήσεων επιστρέφει στη μεσοπολεμική και κατοχική Θεσσαλονίκη των παιδικών και νεανικών του χρόνων, μια πόλη πολυεθνοτική, ποικιλόχρωμη, που σφύζει από ζωή. Στα επόμενα αναφέρεται π.χ. στα σημαντικά συμβάντα που διαμόρφωσαν την μοντέρνα τσέχικη ιστορία, όπως η Bελούδινη επανάσταση ή δολοφονία του Ράινχαρτ Χάιντριχ, ένα από τα σημαντικότερα ευρωπαϊκά επιτεύγματα κατά των Ναζί. Η μνήμη στις δύο μορφές της, την ατομική και τη συλλογική, καθορίζει την αφηγηματική τεχνική και το ύφος του βιβλίου. Οι παλινδρομήσεις της, οι αλλεπάλληλοι συνειρμοί και οι συνεχείς παρεκβάσεις δημιουργούν μια θραυσματική, ρευστή, άκρως γοητευτική αφήγηση, που δανείζεται τους τρόπους άλλοτε της νεωτερικής αυτοβιογραφίας, άλλοτε του χρονικού και άλλοτε του δοκιμίου.
AΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ
Στον διαγωνισμό συμμετείχαν πέντε μεταφραστές.
Η επιτροπή αποφάσισε να βραβεύσει τρεις επιλεγμένες μεταφράσεις, οι οποίες ξεχώρισαν για την ποιότητά τους και για τις ενδιαφέρουσες λύσεις που πρότειναν. Και οι τρεις μεταφράσεις έχουν τα δικά τους προτερήματα, καθώς και ορισμένες μικρές αδυναμίες· το επίπεδό τους, ωστόσο, είναι πολύ καλό και αμοιβαία συγκρίσιμο.
Βραβεύονται οι μεταφράσεις των:
Kateřina Holubová (απόφοιτος του προπτυχιακού προγράμματος Μεσογειακών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Μάσαρυκ) μετάφραση
Περσεφόνη Γιαννούση (φοιτήτρια του προπτυχιακού προγράμματος Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας, Πανεπιστήμιο Μάσαρυκ) μετάφραση
και Renáta Španová Mokošová (απόφοιτος του μεταπτυχιακού προγράμματος Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Μάσαρυκ και υποψήφια διδάκτορας προγραμμάτων Μεταφρασεολογίας και Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κομένιους της Μπρατισλάβας). μετάφραση
Επιτροπή διαγωνισμού: Κώστας Τσίβος, Simone Sumelidu, Nicole Votavová Sumelidisová.
Οι νικήτριες μεταφράσεις θα τιμηθούν με χρηματικό έπαθλο. Το βραβείο θα απονεμηθεί στην επίσημη τελετή στα μέσα Φεβρουαρίου 2026, με αφορμή τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας (η ακριβής ημερομηνία και η πρόσκληση θα δημοσιευτούν εδώ).
Για τη θέσπιση του χρηματικού βραβείου ευχαριστούμε τον κ. Σωτήριο Ζαβαλιάνη, Επίτιμο Πρόξενο της Ελλάδας στο Pardubice.